تا به حال با داوطلبان و دانشآموزان زيادي برخورد کردهايم که با وجود مطالعه فراوان، باز هم نميتوانند مطالب را به خوبي به خاطر سپرده و ياد بگيرند. يکي از مهمترين عوامل پديد آمدن اين موضوع، حواسپرتي و نداشتن تمرکز در هنگام درس خواندن است.
حواسپرتي ميتواند به دنبال بروز عوامل متفاوت و متعددي به وجود آيد و ممکن است به خاطر پديد آمدن عوامل بيروني، از جمله سر و صداي زياد محيط، عدم آرامش و سکوت لازم براي مطالعه، کافي نبودن شرايط محيطي مناسب مثل نور و دماي کافي محل مطالعه، مناسب نبودن زمان مطالعه و … باشد. گاهي اوقات، حواسپرتي فرد، ناشي از عوامل دروني اوست. از عوامل دروني متعددي که وجود دارد، ميتوان به خيالپردازي، انگيزه و علاقه نداشتن به مطلب مورد مطالعه، تناسب نداشتن موضوع مورد مطالعه با توانايي فرد و … اشاره کرد. در اينجا به شش عامل شايع برهمزننده تمرکز و نحوه مقابله با آنها اشاره ميکنيم:
1- چند کاري
افرادي که همزمان چند کار را انجام ميدهند، شايد احساس کنند که به اين ترتيب، زودتر کارهايشان را تمام ميکنند؛ اما تقريباً هميشه انجام چند کار به طور همزمان، از انجام يک کار در يک زمان، بيشتر طول ميکشد. در انجام چند کار با هم، جابجايي ميان کارها، باعث هدر رفتن وقت و تمرکز نداشتن ميشود؛ به عنوان مثال، برخي از داوطلبان آزمون سراسري احساس ميکنند زماني که سريال مورد علاقه خود را نگاه ميکنند يا غذا ميخورند، ميتوانند مطالعه کنند؛ در اين صورت، آنچه را که مطالعه کردهايد، کاملاً در ذهن شما باقي نخواهد ماند، و از طرف ديگر، کاري را که به صورت موازي انجام ميدهيد، وقت بيشتري را از شما خواهد گرفت؛ زيرا به دليل تمرکز نداشتن، مجبور هستيد که براي انجام هر دو کار، وقت بيشتري بگذاريد. کليد حل مشکل در موارد چند کاري، اين است که به طور گزينشي عمل کنيد؛ براي مثال، صحبت کردن با تلفن را به هنگامي واگذار کنيد که قرار است اتاقتان را مرتب کنيد؛ به اين ترتيب، از وقت خود استفاده بهتري خواهيد نمود؛ بدون اينکه حواسپرتي مزاحم شما شود.
2- کسالت و خستگي
انجام کارهاي ملالآور و خسته کننده، توانايي شما را براي تمرکز داشتن هنگام مطالعه کاهش داده و شما را در معرض حواسپرتي قرار ميدهد. هنگامي که کاري کسالتبار را انجام ميدهيد، تقريباً هر چيز ديگري برايتان، جذابتر از انجام آن کار است. براي برخي از داوطلبان، مطالعه، به ويژه مطالعه دروسي خاص، خسته کننده و کسالتآور است و اين موضوع باعث ميشود تا در زمان مطالعه آن درسها، حواسپرتي بيشتر به سراغشان بيايد. براي حل اين مشکل ميتوانيد به خودتان پاداشهاي کوچکي بدهيد؛ براي مثال، پس از مطالعه مقدار يا فصل خاصي از درس، خوردن يک قهوه را به عنوان پاداش براي خود در نظر بگيريد. همچنين ميتوانيد زمانهايي را براي استراحت در ميان مطالعه براي خود برنامهريزي کنيد؛ براي مثال، ده دقيقه به آهنگهاي مورد علاقه خود گوش دهيد تا هم آرامش بيشتري کسب کنيد و هم از حواسپرتي خود جلوگيري کنيد؛ به علاوه، ممکن است درسي را که ميخوانيد، براي شما سخت باشد يا اينکه در يادگيري مباحث آن با مشکل مواجه شويد. در چنين مواردي نيز خستگي به سراغ شما خواهد آمد و باعث حواسپرتيتان خواهد شد. براي رفع اين مشکل سعي کنيد از دوستان خود يا معلمانتان، که ميتوانند درس را به خوبي براي شما توضيح دهند، کمک بگيريد. آن وقت خواهيد ديد که چقدر خواندن و ادامه يادگيري، برايتان لذت بخش ميشود.
3- افکار مزاحم
افکار مزاحم ميتواند تاثيري قوي بر روند مطالعه و تمرکز شما داشته باشد. همچنين ممکن است که افکار مزاحم مختلفي ذهن يک داوطلب کنکوري را از مطالعه باز دارد: از کارهاي عقب افتاده گرفته تا زنگ زدن به يک دوست، از پيدا کردن يک جزوه تا افکار بد و آزار دهندهاي که به شما نهيب ميزند تلاشتان بيفايده است و رقباي شما زياد و سرسخت هستند و ….
يک راه رها شدن از کارهاي پيش پا افتادهاي مثل تلفن زدن به يک دوست و مانند آن، که ذهن شما را درگير ميکنند، يادداشت کردن آنهاست. بعد با خود بگوييد که در فرصت مناسب به آنها رسيدگي خواهم کرد؛ اما اگر افکار منفي در خصوص کنکور به سراغ شما ميآيند و باعث نگراني، استرس و نااميديتان ميشوند، سعي کنيد که با اين افکار به صورت جدي مقابله کنيد. اگر دچار استرس هستيد، زماني را براي صحبت کردن در مورد آن با فردي مورد اعتماد اختصاص دهيد؛ در اين صورت، اگر شنوندهاي حمايتکننده و فعال داشته باشيد، به تخليه برخي از تنشهايي که ذهنتان را آزار ميدهد، کمک خواهد شد. کار ديگري که ميتوانيد انجام دهيد اين است که هر چه سريعتر، وقتي را براي حل اين مساله اختصاص دهيد؛ زيرا نااميدي و استرس، تاثير بسيار مخربي بر انگيزه مطالعاتي شما خواهد گذاشت. با خود رو راست باشيد و ببينيد که چه عاملي باعث نگراني شما شده است. اگر فکر ميکنيد که در مقايسه با رقبايتان کم توان هستيد يا حجم کمي از دروس را مطالعه کردهايد، يقين بدانيد اينها اصلاً موضوعاتي نيستند که بتوانند شما را بيازارند و نااميدتان کنند. با خود بگوييد: «من به خود و تواناييهايم اعتماد دارم و ميدانم که تمام کاينات دست به دست هم خواهند داد تا من موفق و پيروز شوم. من ميتوانم.» ضمناً هر وقت که افکار منفي به سراغتان آمد، بلافاصله از افکار مثبت براي مقابله با آنها استفاده کنيد. آن گاه خواهيد ديد که کم کم چگونه اين افکار مزاحم محو و نابود خواهند شد.
4- مزاحمتهاي الکترونيک
دنياي ما عصر ارتباطات و ابزارها و وسايل الکترونيکي است. گرچه اين ابزارها، کار را براي ما بسيار آسان کرده است، اما ممکن است که براي يک داوطلب کنکوري، ايجاد مزاحمت و حواسپرتي نمايد. يک تلفن يا موبايلتان که بيموقع زنگ ميخورد و شما را براي صحبت کردن طلب ميکند، يا يک پيام که از دوستي براي شما ارسال ميشود، و … ممکن است که ساعتها ذهن شما را به خود مشغول کند و باعث حواسپرتيتان گردد. به عنوان يک داوطلب کنکوري، بايد به اين نکته توجه داشته باشيد که امسال، وضعيت شما، خاص است و شما بايد تمام تلاش خود را صرف کنيد تا به هدفتان نايل آييد؛ پس مکالمات خود را بسيار کم و محدود به مکالمات لازم و زمانهاي خاص نماييد. ضمناً از دوستان خود بخواهيد تا اگر با شما کاري دارند، با ارسال پيام، آن را به اطلاعتان برسانند و در اين مورد اصلاً دچار رودربايستي نشويد. پيامها و تماسهاي از دست رفتهتان را در زمان استراحت آخر شب خود بررسي کنيد و به هر کدام از آنها که خود صلاح ميدانيد، پاسخ دهيد. يادتان باشد که اين زندگي شماست و شما بايد آن را مديريت کنيد نه دوستانتان!
تا جايي که ميتوانيد، از تماشاي برنامههاي تلويزيوني صرف نظر کنيد؛ اما ميتوانيد در طي روز و حداقل به مدت يک ربع و نه بيشتر و آن هم در وقت استراحت، به برنامه مورد علاقه خود نگاه کنيد. اگر اين زمان براي ديدن آن برنامه کافي نبود، خلاصه و نتيجه آن را از خانواده بپرسيد و براي ديدن آن برنامه به صورت کامل، اصرار نداشته باشيد. باز هم بايد به اين نکته توجه کنيد که امسال، سال مهمي براي شماست و موفقيت در کنکور، بايد مهمترين هدف شما در سال جاري باشد و شما براي رسيدن به آن هدف، هر کاري را که ميتوانيد بايد انجام دهيد تا به خودتان بدهکار نباشيد. به اين نکته نيز فکر کنيد که برنامههاي تلويزيوني، معمولاً چندين بار تکرار ميشوند، اما وقت شما هرگز تکرار شدني نيست!
5- شرايط محيطي مطالعه
بسياري از داوطلبان واقعاً تصميم ميگيرند که مطالعه کنند و عزم خود را براي يک مطالعه بي عيب و نقص نيز جمع ميکنند؛ اما در اين ميان، ممکن است که شرايط محيطي، مانع يک مطالعه خوب شود. عوامل محيطي، مانند: مکان مطالعه، نور، دماي اتاق، و مزاحم هاي فيزيکي مانند: سر و صدا و آمد و شدها، صندلي و … از جمله اين موارد هستند. براي يک مطالعه خوب، مهم است که شما در مکاني ساکت و خلوت و دور از سر و صدا مطالعه کنيد؛ البته برخي از داوطلبان به مطالعه در فضاهاي شلوغ نيز عادت دارند. با اين همه، مطمين باشيد که مطالعه در يک محيط آرام، تمرکز و يادگيري شما را بيشتر ميکند. اگر واقعاً در خانه امکان فراهم آوردن چنين شرايطي براي برخي از شما داوطلبان عزيز نيست، از کتابخانه استفاده کنيد. بعضي از داوطلبان علاقه دارند که در روي تخت يا به شکل قدم زدن مطالعه کنند. اگر از جمله اين دسته از داوطلبان هستيد، سعي کنيد که نشسته خواندن را تمرين کنيد؛ اما اگر نميتوانيد به اين صورت مطالعه کنيد و تمرکز شما به اين صورت از بين ميرود، به همان شيوهاي که عادت داريد، مطالعه کنيد. سعي کنيد که قبل از مطالعه، جزوهها، کتابها، خودکار، مداد، دفتر، نور، دما و ساير ملزومات را آماده کنيد تا وقتي به آنها احتياج داشتيد، در دسترس باشند و مهيا کردن آنها باعث حواسپرتي شما نشود.
